Dünya genelinde pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının etkileriyle yükselen gıda fiyatları, son iki yılda istikrarlı biçimde düşüşe geçti. Ancak Türkiye’de tablo tam tersine döndü. FAO’nun Gıda Fiyat Endeksi Mart 2022’deki zirvesinden Eylül 2025’e kadar yüzde 19,6 gerilerken, TÜİK’in gıda ve alkolsüz içecekler endeksi aynı dönemde 3,3 kat artarak 1101’den 4705,79’a yükseldi.
Enflasyonun Kalbi Gıda Oldu
Eylül ayında TÜFE’ye en büyük katkıyı yüzde 24,97 ağırlığa sahip gıda ve alkolsüz içecekler grubu yaptı. Yumurtada yüzde 19,84, taze balıkta yüzde 19,16, sebzede yüzde 11,95 ve tavuk etinde yüzde 11,82’lik artışlar manşet enflasyonu yukarı çekti. Aylık gıda enflasyonu yüzde 4,62 olurken, yıllık artış yüzde 36,06’ya ulaştı.
Küresel Normalleşme Türkiye’de Krize Dönüştü
FAO verilerine göre dünya gıda fiyatları Eylül 2025 itibarıyla Mart 2022’ye göre yüzde 19,6 daha düşük. Ancak Türkiye’de aynı dönemde fiyatlar yüzde 327,4 arttı. Bu dramatik ayrışma; TL’nin değer kaybı, ithalata bağımlılık, tarımsal girdi maliyetlerinin artışı, iklim krizinin etkileri ve yapısal sorunlarla açıklanıyor.
Fiyatları Yükselten Temel Nedenler
• İthalat bağımlılığı ve kur etkisi: Gübre, yem, mazot gibi girdilerde dışa bağımlılık yüksek. TL’nin değer kaybı maliyetleri katlıyor.
• Tarımsal üretim maliyetleri: Çiftçi üretimden çekiliyor, arz daralıyor.
• Tedarik zinciri sorunları: Aracı sayısı fazla, süreç verimsiz ve şeffaf değil.
• İklim krizi: Kuraklık ve aşırı sıcaklar verimi düşürüyor.
• Yapısal eksiklikler: Kooperatiflerin zayıflığı, tarım politikalarının tutarsızlığı ve spekülatif fiyat oluşumları.
Dünya İndirimde Türkiye Zamda
Pandemi sonrası dünya gıda fiyatları düşerken Türkiye’de artış sürdü. FAO Endeksi 128,8’e gerilerken, TÜİK gıda endeksi 4705,79’a ulaştı. Bu tablo, Türkiye’nin gıda krizini küresel eğilimlerden bağımsız ve daha derin bir yapısal sorun olarak yaşadığını gösteriyor.